Dit jaar zal de nieuwe generatie van John Music weer gaan schrijven voor Gigstarter. In deze blogserie zullen belangrijke trends en zaken binnen de muziekindustrie aan bod komen. We beginnen met een introductie in de muziekrechten voor (uitvoerende) muzikanten. Veel artiesten willen hier persoonlijk zo min mogelijk bij betrokken zijn, vanwege de moeilijke kwesties en materie. Toch is het heel handig om de beginselen van het muziekrecht te snappen, zodat je stevig in je schoenen staat in toekomstige keuzes en onderhandelingen.

De belangrijkste rechten voor muzikanten

Auteursrecht

Auteursrecht is uniek als verbodswet binnen de wetgeving: niets mag tenzij er toestemming is gegeven door de schrijver of de wettige vertegenwoordigers daarvan. Het Auteursrecht zorgt ervoor dat alleen jij als maker mag beslissen over wat er met jouw geschreven muziek mag gebeuren.
Auteursrecht biedt economische bescherming voor de hele creatieve industrie. Als er geen wettelijke bescherming voor origineel werk was, zou iedereen vrij zijn om creaties te kopiëren en plagiaat te plegen. Door middel van de Auteurswet wordt het werk van creatievelingen beschermd, en kunnen zij hier geld mee verdienen.

Zodra je een originele compositie maakt, heb je daar gelijk auteursrecht op. Je hoeft hier helemaal niets voor te doen. Zodra je muziek gaat uitbrengen is het wel handig om je muziek te laten registreren. Zo kunnen anderen niet claimen de auteur van jouw gemaakte werk te zijn en daarmee het auteursrecht te bezitten. Er zijn meerdere manieren waarop je dit zou kunnen doen. Je kan bijvoorbeeld een kopie van het werk in een envelop aangetekend versturen naar jezelf. Belangrijk hierbij is natuurlijk dat je de envelop naderhand niet meer openmaakt. Op deze manier heb je bewijs op welke datum het desbetreffende werk is gemaakt. Deze methode is wel het minst waterdicht.

Andere vormen van registratie van nummers

Een andere optie is om een kopie van je werk te registreren via een I-DEPOT bij Benelux-Bureau voor de Intellectuele Eigendom. Dit kan je zelf doen op de website van BBIE. Je kan je muziek ook vast laten leggen via een notaris, maar dit is een hele dure manier waar de meeste beginnende artiesten niet voor kiezen.

Bij het openbaar maken van een liedje zijn drie partijen betrokken die auteursrechten hebben: de tekstschrijver, de componist en de uitgever. Het schrijven van de melodie en de tekst wordt binnen het Auteursrecht als twee aparte zaken gezien. In het Nederlandse auteursrecht is de verdeling tussen tekstschrijver, componist en uitgever vastgelegd en daar kan niet van worden afgeweken. Alle partijen ontvangen een gelijk deel van 33.33%. In Nederland is het wel gebruikelijk dat de tekstschrijver of componist samen met de uitgever een fonds opricht waarbinnen de 33.33% van de uitgever valt. Vaak ontvangen de auteur en componist dan nogmaals 50% van deze 33.33%, waardoor de uitgever uiteindelijk maar 16.66% procent behoudt.

Tekstschrijver, componist en uitgever verdelen de auteursrechten

Naburig recht

Waar het auteursrecht het werk van diegene die de teksten schrijft en de liedjes componeert beschermt, is het naburig recht voor de muzikanten die het liedje inspelen. Denk aan de producenten die het opnemen (muziek en film), dansers, cabaretiers en iedereen die een act of werk uitvoert. Ook radio en tv stations worden als producent gezien als zij een opname maken in hun studio en die uitbrengen.

De naburige rechten gelden internationaal en in de wet staat vastgesteld hoe de rechten van uitvoerende artiesten, producenten(muziek en film) en tv- en radiostations gelden. Hierin is onder meer afgesproken dat hoe bijzonder het ook is dat een artiest iets uitvoert of opvoert, dit niet in het straatje past van auteursrechten. Ook voor producenten en radio- en tv-stations is dit het geval; het opnemen en uitzenden van auteursrechtelijk beschermde muziek levert geen auteursrechten op. Om deze reden is het naburig recht ontstaan.

Als jij dus een artiest bent die zijn of haar eigen geschreven liedjes, dan wel geschreven teksten of gecomponeerd, ook daadwerkelijk zelf uitvoert krijg je dus naast auteursrecht ook de naburige rechten. De meeste naburige rechten gelden slechts voor 50 jaar. Sinds 2013 is het uitsluitend voor uitvoerende artiesten en muziekproducenten verlengd tot 70 jaar na het uitbrengen van de plaat.

Aces Rockband voert zijn eigen nummers uit tijdens de Gigstarter artiest v/h jaar finale

Welke partijen in Nederland bemiddelen in deze rechten van de muzikant?

Buma/Stemra

Tegenwoordig zijn er vaak meerdere partijen betrokken bij het maken en uitbrengen van een liedje. Aan de ene kant heb je de makers van het nummer en degene die daar rechten over hebben: de componist, tekstschrijver en de uitgever. Aan de andere kant heb je de uitvoerende muzikanten en de platenmaatschappij.

Als muziekauteur ben je tegenwoordig bijna niet meer in staat om zelf precies te weten wanneer je muziek in de openbaarheid wordt gebracht en gedraaid. Het komt ook weleens voor dat de partij (bijvoorbeeld een kroeg) die het werk van de artiesten openbaar maakt en gebruikt, niet precies weet van wie de song is. Om ervoor te zorgen dat een muziekauteur datgene krijgt waar hij recht op heeft, is de bemiddelende partij, Buma/Stemra, in het leven geroepen. Deze twee organisaties (Buma en Stemra) zijn aan elkaar gekoppeld, maar hebben allebei hun eigen specifieke taak.

Buma

Buma is de afkorting voor Bureau voor Muziek Auteursrecht. Al in 1933 heeft de Minister van Justitie het alleenrecht aan Buma gegeven voor bemiddeling van de uitvoeringsrechten van muziek.
Door het uitvoeringsrecht heeft de auteur recht op een vergoeding voor elke keer dat een liedje in de openbaarheid wordt gebracht en/of wordt uitgevoerd. We spreken dan over bedrijven en organisaties zoals radiostations, horecagelegenheden, festivals en muziekdiensten zoals Spotify. Maar ook supermarkten en de kapperszaak bij jou om de hoek. Al deze locaties betalen jaarlijks of per kwartaal een vergoeding aan Buma.

Buma zorgt ervoor dat wanneer de creaties van de leden gebruikt worden, zij daar een eerlijke vergoeding voor krijgen. Over het algemeen wordt het geld 1-op-1 uitgekeerd. Dat betekent dat het geld niet verdeeld wordt over alle leden, maar dat het geld wordt uitgekeerd aan de makers van de liedjes die gebruikt zijn. Doordat ook festivals en horeca afdracht aan Buma betalen, kan je als uitvoerend artiest van je eigen werk bij elk openbaar optreden je gespeelde setlist indienen bij Buma. Buma hanteert hier een minimumvergoeding van €22,- per optreden voor. Kijk hier voor een overzicht van de vergoedingen die Buma uitkeert.

Het hoofdkantoor van Buma/Stemra in Hoofddorp

Stemra

De afkorting Stemra, opgericht in 1936 staat voor ‘Stichting Ter Exploitatie van Mechanische Reproductierechten der Auteurs’. Simpeler gezegd, verveelvoudiging van de geluidsdrager van een song. Denk hierbij aan cd’s, vinyl en andere vormen van reproductie zoals downloads en streams. Als een partij toestemming wil voor het reproduceren van muziek d.m.v. een geluidsdrager, moet diegene zich richten tot Stemra.

Inschrijven Buma/Stemra

Inschrijven voor Buma/Stemra kost als tekstschrijver of componist eenmalig €45,76 en je betaalt daarbij een jaarlijkse bijdrage van €63,55. Wanneer je ingeschreven staat en in een jaar tijd minder dan €70,- aan je is uitgekeerd, vult Buma/Stemra dit aan het eind van het jaar aan tot een bedrag van €70,-. Op deze manier verlies je dus nooit geld. Maar pas op het moment dat je muziek op de radio komt, je veel optredens met eigen werk doet en/of je jouw muziek laat vastleggen op CD of DVD zal het pas echt zinvol zijn om je in te schrijven bij Buma en/of Stemra. Als je een artiest bent en zelf je cd’s laat drukken in eigen beheer met eigen werk, dan is het verstandig om nog even te wachten met lid worden van Stemra.

In eigen beheer betaal je Stemra als het ware een voorschot op jouw inkomsten uit het reproductierecht, waar vervolgens 25% administratiekosten van Stemra vanaf gaat. Je inschrijven bij Stemra is pas handig als je zelf het overzicht niet meer hebt over jouw aantal verkochte platen of gegenereerde streams. Het zou natuurlijk ook nog kunnen dat je als auteur niet wilt dat Buma/Stemra al je rechten beheert. Hiervoor heeft Buma/Stemra ook nog een opt-out systeem, waarbij je zelf per categorie aan kan geven wat je door Buma/Stemra beheert wilt hebben.

Sena

Als je als componist en/of muzikant besluit om muziek uit te brengen en dus openbaar te maken, dan is het handig om je aan te melden bij Sena. Zeker gezien de aanmelding helemaal gratis is. Op het eerste gezicht lijkt het misschien dat Sena en Buma/Stemra dezelfde taken en intenties hebben, maar dit is niet het geval. Waar Buma/Stemra zich richt op de componisten en tekstschrijvers van muziek, richt Sena zich op de uitvoerende artiesten en producenten (muziekmaatschappijen/label) van muziek. De doelgroepen van beide organisaties kunnen in elkaar overlopen (je kan natuurlijk componist en uitvoerend muzikant zijn), maar ook totaal verschillend zijn.

Sena organiseert ook veel events om Nederlandse muzikale talenten te stimuleren. Zoals de POPnlAward die Radio Eliza in 2016 wint.

Buma/Stemra regelt vergoedingen op basis van Auteurswet wanneer muziek van componisten, tekstschrijvers en uitgevers publiekelijk wordt afgespeeld. Sena, aan de andere kant, regelt de vergoedingen op basis van de Wet op de Naburige Rechten wanneer de muziek van uitvoerende artiesten en platenlabels publiekelijk worden afgespeeld.

Net zoals bij Buma/Stemra, vindt de registratie om lid te worden van Sena deels online plaats. Het andere deel van de registratie bestaat uit het opsturen en ontvangen van formulieren. Op de officiële site van Sena, kun je je inschrijven als uitvoerende artiest of als producer. Het is natuurlijk mogelijk dat je naast uitvoerend artiest ook producer bent en indien dit het geval is, dan kan je je als artiest voor zowel uitvoerend artiest en producer inschrijven. Vanaf het moment dat het nummer door Sena gecontroleerd en verwerkt is, ontvangt de uitvoerende artiest en/ of producer een vergoeding wanneer het nummer publiekelijk gespeeld wordt.

Volgende blog

Hopelijk ben je na deze introductie weer een stuk wijzer in de ingewikkelde wereld van muziekrechten. De volgende blog zullen we in gaan op hoe je jouw muziek online het makkelijkste kan distribueren en wat daar aan vast hangt.

Vorige veelgelezen artikelen van John Music lees je hier.